Dava Ve Ceza İlişkisine Etkisi Bakımından Ölüm

Hukuk; insan hayatına , doğum öncesinde, doğum sırasında, doğum sonrasında ve nihayet ölmesi ve ölümünden sonra da etkili olacak şekilde düzenlemeleri bünyesinde barındırır. Bir insanın ölümü, doğal yollarla gerçekleşebileceği gibi kimi zaman şüpheli şekillerde gerçekleşir. Şüpheli şekilde gerçekleşen her ölümse Ceza Hukukunu ilgilendirir.

Geniş anlamda ölüm; sözlük tanımıyla " Bir insan, bir hayvan veya bitkide hayatın tam ve kesin olarak sona ermesi" olarak tanımlanır.Biyolojik anlamda " Bir canlı varlığının, kesin olarak sona ermesi"dir.

Hukuken ölüm ise; " Dolaşım ve solunum sistemlerinin yapay destek almaksızın çalışmaması ve santral sinir sistemi fonksiyonlarının durması" halidir. Hukuk sistemlerinde pek çok sonuç bağlanan bir olgu olarak karşımıza çıkan" ölüm" hakkında sınıflandırma yapmak gerekirse Özel Hukuk ve Kamu Hukuku ayrımı mümkündür. 

Ölüm halinin Ceza Hukukunu elbette pek çok ilgilendiren yönü vardır ancak bu yazıda ele alınacak husus dava ve ceza ilişkisine etkileri bakımından olan kısmıdır.

Dava ve ceza ilişkisine etkileri bakımından ölüm; sanığın ölümü, hükümlünün ölümü ve mağdurun ölümü olarak ayrıma tabi tutulabilir.

Sanığın ölümü, davanın açılmasından önce gerçekleşirse dava açılamaz. Çünkü ölen bir kişinin yokluğunda yargılama yapmak ve hakkında hüküm vermek mümkün değildir. Keza davanın açılmasından sonra yani yargılama esnasında sanığın ölmesi halinde; hakimin nüfus kayıtlarına dayanarak re'sen karar vermesiyle dava düşer. Tabi ki başka sanıkların olması halinde yargılama diğer sanıklar için devam eder. İstisnai olarak yargılama giderleri sanığın ölümünden önce tespit edilirse veya müsaadereye ilişkin bir mal ya da değer mevcutsa yargılama devam eder, burada aradığımız unsur kesinliktir.

Hükümlü bir kimsenin ölümü halindeyse infaz aşamasına yönelik sonuçlar doğar. Bu halde cezanın infazı başlayıp başlamamasına göre tamamen veya kısmen durarak sona erer. Eğer ki adli para cezasına hükmedilmişse ve adli para cezasının tamamı ya da bir kısmı ödenmişse varislere geri ödeme yapılamaz. Ödenmemesi halinde zaten ödeme yapılması beklenemez. Ayrıca yargılama giderleri ve müsadereye ilişkin yine kesin tespit halinde cebri icra mümkündür. 

Son alt başlıksa mağdurun ölümüdür. Mağdurun ölümü halinde bahsedilmesi gereken en önemli husus, şikayete bağlı suçlarda mağdurun şikayet süresi içinde şikayette bulunamadan ölmesi halidir. Bu halde şikayete bağlu suçun bir başkası tarafından şikayet edilmesi mümkün değildir. Bu durumun da tek istisnası; ölenin hatırasına hakaret niteliğindeki ifadelerin ölenin 2.dereceye kadar alt ve üst soyları tarafından 6 ay içinde şikayete tabi olabilmesidir. Son olarak da mağdur ölmeden önce genel şikayet süresi içinde şikayette bulunmuşsa yargılama ölümden sonra da devam edecektir.

                                                                                                     Tümay DÖNMEZ