Kambiyo Senetlerinde Def'iler_{Einreden im Wertpapierrecht}

Yıllardır sürdürdüğüm akademik çalışmalarım, uygulamaya yönelik avukatlık ve danışmanlık faaliyetlerim ve bilirkişilik tecrü-belerim bana kambiyo senetlerinde def'iler meselesinin önemini göstermiş ve bu konudaki sorunların belirlenmesine yardımcı ol-muştur. Doçentlik takdim tezi olarak hazırladığım bu eserde, devir kolaylığı ve yüksek tedavül gücüne sahip, ödeme ve kredi aracı ola-rak kullanılabilen kambiyo senetlerinde mücerretlikten ne anlaşıl-ması gerektiği ve bu mücerretliğe bağlı olarak ortaya çıkan def'iler meselesi üzerinde durulmuştur. Türk, İsviçre ve Alman doktrini ve mahkeme kararları çerçevesinde araştırmalar yapılmıştır. Kıymetli evrakın(kambiyo senetleri) ihdasındaki amaç, senede bağlı hakkın emniyetli şekilde ve hızla tedavülünü temin etmektir. Senede bağlı hakkın eşyalaştırılması, def'ilerin sınırlandırılması ve senede teşhis fonksiyonu kazandırılmasıyla, senede bağlı hakkın hızla tedavülü mümkün kılınmıştır. Kıymetli evrakın en önemli unsuru hakkın eş-yalaştırılmasıdır. Yani, sadece hakkı yaratan senetler kıymetli ev-raktır. Senede bağlı hak, senet üzerinde tasarruf edilmek suretiyle bir başkasına devredilebilir. Kambiyo senetleri ise kıymetli evrakın özel bir türünü oluşturur ve günümüzde sahibine sağladığı devir ko-laylığı sayesinde önemli bir ödeme veya kredi aracı olarak kulla-nılmaya devam etmektedir. Kambiyo taahhüdünün mücerretliği meselesi, Türk, İsviçre ve Alman hukuk doktrinlerinde hemfikir olunan bir konudur. Ancak mücerretlikten ne anlaşılması gerektiği hususu yıllardır tartışıla gelmiş bir konu olup, her zaman güncelliğini korumuştur. Bu eserde, bu tartışmalar neticesinde ortaya çıkmış bulunan “Kreasyon”, “Akit” ve “Hukuki Görünüş” teorilerine geniş yer verilmiş ve bu teorilerin neticeleri tartışılmıştır.

Çünkü, kambiyo senetlerinde def'iler meselesinin çözümü an-cak, bu teorilerin tartışılmasıyla mümkündür.

Alman hukuk doktrini tarafından genel kabul görmüş olan “Hukuki Görünüşe İtimat” teorisi kanaatimizce, kambiyo senetle-rinde mücerretlik kavramını ve buna bağlı olarak def'ilerin sınır-landırılması ve sınıflandırılması meselelerini en iyi izah eden teori-dir. Bu teorinin ışığı altında kitabın ilk üç bölümünde, kambiyo se-netlerinin özellikleri ve kambiyo senetlerinde def'i ve itirazları in-celemeye çalıştım. Bu inceleme sırasında, öncelikle borçlunun maddi hukuka ilişkin savunma vasıtalarını ele aldım. Medeni hu-kukumuzdaki def'i ve itiraz kavramları ile kambiyo senetleri huku-kumuzdaki def'i ve itiraz kavramları üzerinde durdum ve bu kav-ramları “Hukuki Görünüş” teorisi ile irtibatlandırdım.

Ben bu eser üzerinde çalışmaya 1993-1997 yılları arasında, sevgili hocam, duayenim, yol göstericim Prof.Dr.Hayri Domaniç'in tavsiyesi ve teşviki ile başladım. Eserin yazımı aşamasına geçmeden önce, ön okumaları, İsviçrenin Cenevre ve Bern üniversiteleri kütaphanelerinde yaptım. Ön okumalarım sırasında, konunun teorik tarafını irdelediğimde, “senedin hükümsüzlüğüne ilişkin” def'iler nitelendirmesinin(sınıflandırılmasının) İsviçre Borçlar Kanunundan kaynaklandığını, ancak Alman Ticaret Kanununda farklı bir düzen-lemenin mevcut olduğunu gördüm.
Kambiyo senetlerinde(Çek, Bono, Poliçe) borçlunun def'ileri meselesini teorik olarak derinlemesine incelediğim sırada, herkese karşı ileri sürülebilen “senedin hükümsüzlüğüne ilişkin” def'ilerin aslında “senetteki beyanın hükümsüzlüğüne ilişkin” def'iler oldu-ğunu farkettim; İsviçre ve Türkiye'de senetler hukuku alanındaki bu yanlış nitelendirmenin teorisyenler ve uygulamacılar tarafından doğru şekilde algılanmasını ve yargıçların doğru şekilde def'iler hususunda karar vermelerini hedefledim. Bu konuda Alman ve İs-viçreli teorisyenlerin görüşlerini ve İsviçre ve Alman Fedaral Mah-keme kararlarını esere yansıtmaya çalıştım.

Eserin dördüncü bölümünde, kambiyo senetlerinde def'ilerin sınıflandırılmasına geçtim. Kambiyo senetlerinde def'ilerin kanunen ve doktriner açıdan nasıl sınıflandırıldığı meselesi üzerinde durup, çeşitli def'i türlerini Yargıtay Kararları, Hukuk Genel Kurul Kararları ve Alman ve İsviçre Federal Mahkeme kararlarını gözönüne alarak irdeledim. Son bölümde ise def'ileri, “Hukuki Gö-rünüşe İtimat” teorisini gözönüne alarak tanımlanmaya ve sınıflan-dırılmaya çalıştım. Bu sınıflandırmada def'iler iki ana grupta top-lanmıştır. Birinci grubu teşkil eden ve doğrudan, “Senet Metninden Anlaşılan Def'iler” ile “Senetteki Beyanın Hükümsüzlüğüne Taalluk Eden Def'iler” herkese karşı ileri sürülebilen def'iler olarak ka-tegorize edilmiştir. İkinci grupta ise, “Temel Borç İlişkisinden Kaynaklanan Şahsi Def'iler” ile “Özel Anlaşmalardan Kaynaklanan Şahsi Def'iler”, iyiniyetlilere karşı ileri sürülemeyen def'iler olarak tanımlanmıştır.
Bu doçentlik tez çalışması, 1997 yılında doçentlik jürimi oluş-turan değerli hocalarım tarafından oy birliğiyle kabul edilmiştir. Aradan geçen yıllar içinde hem baskısının tükenmiş olması hem de Türk Ticaret Kanunu, Sermaye Piyasası Kanunu, Borçlar Kanunu, Hukuk Muhakemeleri Kanunu ve ilgili mevzuatta yapılan değişikler nedeniyle yeniden ele alınarak ve yeni Yargıtay kararları eklenerek tarafımdan ikinci baskıya hazırlanmıştır.

Uzun ve titiz bir çalışmanın neticesi olan bu eserin hazırlanması sırasında büyük maddî, manevi desteğini gördüğüm değerli aile fertlerim annem Mualla Yılmaz'a ve babam Dr. Cafer Yılmaz'a minnet duygularımı ifade ediyor ve bu eserin ikinci baskısını ebe-diyete intikal etmiş olan anne ve babamın aziz ruhlarına armağan ediyorum. Yine bu eserin hazırlanmasında manevi desteğini benden eksik etmemiş olan sevgili kardeşim Uğur Yılmaz'ada teşekkür et-meyi bir borç bilirim.

Bu Eserin güncellenmiş ikinci baskıya hazırlanmasında hiçbir karşılık beklemeden bana her konuda yardımcı olan ve sabırla eserin yeni baskıya hazırlanmasına katkıda bulunan, sevgili Yüksek Lisans öğrencim Mert Can Hürcan'a, benimle birlikte aylar boyunca sürdürdüğü titiz ve özverili çalışmalarından ve desteğinden dolayı minnet borçlu olduğumu burada ifade etmek isterim..
Bu eserin Türk doktrinine ve uygulamasına katkı sağlaması ve hayırlı olması ümidiyle…

Prof.Dr. A.Lerzan Yılmaz
Anadolu Feneri Köyü/Boğaziçi
Nisan 2017