^{6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu Çerçevesinde}Kefalet Sözleşmesi

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ V

KISALTMALAR XXI

§ 1. Kişisel teminat sözleşmeleri 1

I. Nesnel ve kişisel teminat sözleşmesi ayrımı 1

II. Kişisel teminat sözleşmelerine genel bakış 7

A. Genel olarak 7

B. Mevcut borca katılma ve kişisel teminat sözleşmeleri

arasındaki yeri 7

1. Mevcut borca katılma ve özellikleri 7

2. Mevcut borca katılma, kefalet ve garanti sözleşmesi

ayrımına bağlanan sonuçlar 11

3. Mevcut borca katılma ve kefalet sözleşmesinin

birbirinden ayrılması 15

a. Taraf iradelerinin belirlenmesi ve kefalet karinesi 15

b. Taraf iradelerinin belirlenmesinde yardımcı ölçütler 18

C. Teminat amaçlı garanti sözleşmesi ve kişisel teminat

sözleşmeleri arasındaki yeri 23

1. Teminat amaçlı garanti sözleşmesinin özellikleri 23

2. Teminat amaçlı garanti sözleşmesi ve kefalet sözleşmesi

ayrımına bağlı sonuçlar 27

3. Teminat amaçlı garanti sözleşmesinin kefalet sözleşmesinden

ayrılması ve yapılacak yorumun dayanakları 29

a. Genel olarak 29

b. Yapılacak yorum için sözleşmenin lâfzında yer alan

dayanaklar 30

ba. Yasal bir tanımın kullanılması 30

bb. Bir borcun ifasının veya bir edimin yerine

getirilmesinin teminat altına alınması 31

bc. Teminat verenin sorumluluğunun koşulları ve

kapsamının soyut olarak belirlenmesi 32

bd. Teminat konusu edimin açıkça ve somut ayrıntılar

verilerek tanımlanması 33

be. Belirli belgelerin ibrazı veya ibraz edilmemesi

üzerine ödeme yapılacağının kararlaştırılması 34

bf. İlk talepte ödeme kaydının varlığı 36

bg. Sözleşmenin lâfzında yer alan başkaca dayanaklar 37

c. Yapılacak yorumun sözleşmenin lâfzı dışındaki

olgulara bağlı dayanakları 39

d. Kefalet karinesi 42

D. Kredi emri ve kefalet 43

E. Aval ve kefalet 45

F. TBK. m. 603 düzenlemesinin gerçek kişilerce kişisel

teminat verilmesine ilişkin sözleşmeler bakımından

getirdiği yenilik 48

§ 2. Kefalet sözleşmesine genel bakış 57

I. Tanım, taraflar, konu ve borçlanma sebebi 57

A. Yasal tanım 57

B. Kefalet Sözleşmesinin Tarafları 60

1. Taraflar 60

2. Üçüncü kişi yararına kefalet sözleşmesi yapılması olanağı 60

3. Kefalet ön sözleşmesinde taraflar 61

4. Kefalet sözleşmesinin gelecekteki alacaklıyla yapılması 63

5. Kefilin mirasçılarının kefalet sözleşmesinden kaynaklanan

sorumluluğu 64

C. Kefilin ediminin konusu 65

D. Kefalet sözleşmesinin sebebi 68

II. Kefalet sözleşmesinin özellikleri 72

A. Kefalet sözleşmesinin asıl borcu doğuran hukukî

ilişkiden ayrı bir hukukî ilişki olarak ele alınması 72

1. Kefalet sözleşmesinin ayrı bir hukukî ilişki olarak ele

alınmasına bağlanan sonuçlar 72

2. Kefilin ödeme yükümü 74

a. Genel olarak 74

b. Alacaklı ve esas borçlunun vadede değişiklik yapması 75

c. Esas borçlunun iflâsı 79

d. Asıl borcun muaccel olmasının süre içeren bildirime

bağlanması 81

e. Kefalet sözleşmesinden kaynaklanan muacceliyet

bildiriminde bulunma gereği ve kefilin iflâsı 82

f. Kefil hakkındaki takibin durdurulması kararı 83

fa. Genel olarak 83

fb. Kefil hakkındaki takibin durdurulmasının koşulları 84

fc. Takibin durdurulması kararının etkileri 86

B. Kefalet sözleşmesinin fer’i bir sorumluluk doğurması 88

1. Fer’iliğin kefalet sözleşmesinin ayırıcı özelliği olması 88

2. Kefilin esas borçluya ait savunma sebeplerinden

yararlanabilmesi 93

3. Güvence altına alınan alacakla ilgili değişikliklerin

kefile etkisi 96

a. Alacağın devrinin kefile etkisi 96

b. Borcun üstlenilmesinin kefile etkisi 98

4. Kefilin sorumluluğunun fer’iliğinin istisnaları 104

5. Kefalete ve garantiye özgü edimlerden oluşan kişisel

teminat sözleşmesi 107

a. Genel olarak 107

b. TBK. m. 582 f. 2’nin uygulanma koşulları 112

c. TBK. m. 582 f. 2’nin uygulanmasının sonuçları 117

C. Kefalet sözleşmesinin ikinci derecede bir sorumluluk

doğurması 118

D. Kefalet sözleşmesiyle sadece tek tarafın edim

yükümü altına girmesi 119

E. Kefalet sözleşmesinin başkasına ait bir borcu güvence

altına almak için yapılması 126

III. Kefilin sorumluluğunun kapsamı 127

A. Kefilin yasadan kaynaklanan sorumluluğu 127

1. Kefil olunan borcun aslından sorumluluk 127

2. Borçlunun kusur ve temerrüdünün yasal sonuçları 131

3. Dava ve takip masrafları 135

4. İşlemiş bir yıllık ve işlemekte olan sözleşme faizi 137

B. Kefilin sözleşmeden kaynaklanan sorumluluğu 139

C. Kefilin sorumluluğunun kapsamını belirleyen TBK m. 589

düzenlemesinin kefilin sorumluluğunun en üst sınırının

kefalet belgesinde gösterilmesi zorunluluğunu ele alan

TBK m. 583 f. 1’le ilişkisi 143

§ 3. Kefalet sözleşmesinin kurulması ve geçerlilik şartları 149

I. Kefalet sözleşmesinin güvence altına aldığı borca

bağlı geçerlik şartları 149

A. Kefalet güvencesine bağlanabilecek borçlar 149

B. İleride doğacak veya koşula bağlanmış borçlara kefil

olunması 154

C. Mevcut olmayan veya kesin hükümsüz bir sözleşmeden

kaynaklanan borca kefil olunması 155

D. Esas borcun esas borçluyu bağlamaması 155

1. Esas borçlunun iptal hakkı bulunması 155

2. Esas borçlunun ayıptan doğan seçimlik haklarının

bulunması 157

3. Esas borçlunun sınırlı ehliyetsiz olması 159

4. Eksik borçlara kefil olunması 159

II. Kefalet sözleşmesinin kurulması ve kendine

özgü geçerlilik şartları 161

A. Kefalet sözleşmesinin kurulması, yorumu,

koşula bağlanması 161

1. Kefalet sözleşmesinin kurulması 161

2. Kefalet sözleşmesinin yorumu 168

3. Kefalet sözleşmesinin koşula bağlanması 176

B. Kefil olma ehliyeti 177

1. Gerçek kişilerin kefil olma ehliyeti 177

2. Tüzel kişilerin kefil olma ehliyeti 184

3. TBK. m. 584’ün evli kişilerin kefalet ehliyeti bakımından

getirdiği sınırlama: Eşin yazılı rızası 187

a. Genel olarak 187

b. Eşin rızasının aranacağı ve aranmayacağı durumlar 189

c. Eşin rızasının zamanı ve şekli 198

d. Eşin rızasının bulunmamasına bağlanan sonuçlar 200

C. İrade bozuklukları 202

1. Genel olarak 202

2. Yanılma 203

a. Kefilin göz önünde tuttuğu olgularda yanılması 203

b. Kefilin “esaslı yanılma” niteliğini taşıyan beyan

hatasına düşmesi 204

c. Özel olarak ele alınması gereken bir sorun:

Kredi borcuna kefil olan kişinin “bütünsel (global)”

sorumluluk üstlenmesi 207

3. Aldatma 210

a. Kefalet sözleşmesinde aldatmanın unsurları ve

ispat külfeti 210

b. Aldatma oluşturan davranışın hukuka aykırı bir

nitelik taşıması gereği ve alacaklının açıklama yapma

yükümü 212

4. Korkutma 216

D. Şekil 218

1. Kefilin beyanı için aranan “tek taraflı” geçerlilik şekli 218

2. Kefilin beyanı için aranan yazılı şeklin nitelendirilmesi 219

a. 818 sayılı (eski) Borçlar Kanunu’nun 484. maddesinde

aranan şeklin niteliği 219

b. TBK. m. 583’ün şekle ilişkin düzenlemesinin

değerlendirilmesi 224

3. Yazılı şeklin kapsamında yer alması gereken noktalar 228

a. Genel olarak 228

b. Kefilin sorumluluğunun üst sınırının gösterilmesi 228

c. Esas borcun bireyselleştirilmesi 233

d. Kefil açısından (sübjektif olarak) esaslı noktalar 237

e. Kefilin durumunu ağırlaştırıcı nitelikteki anlaşmalar 237

4. Kefilin beyanının tek bir belgede yer alması gerekliliği 239

5. Beyaza (açığa) imza sorunu 239

6. Kefilin borcunun üstlenilmesinin geçerlilik şekline

bağlı olup olmadığı sorunu 247

7. Şekle aykırılığa bağlı olarak ortaya çıkan sorunlar 248

a. Şekle aykırılığın yaptırımı 248

b. Şekle aykırılığa kasten yol açan kefilden tazminat

istenebilmesi 251

c. Şekle aykırı kefalet sözleşmesinin ifa edilmesi 252

E. Kefalet sözleşmesinin hukuka veya ahlaka aykırı olması 257

F. Temsil 267

G. Kefalet sözleşmesinde işlem temelinin çökmesi 280

§ 4. Kefalet sözleşmesinin çeşitleri 283

I. Adi kefalet 283

A. Adi kefaletin özellikleri 283

B. Adi kefile özgü savunmalar 297

1. Tartışma (önce esas borçlunun takip edilmesi gerektiği)

def’i 297

a. Kural 297

b. Tartışma def’inin ortadan kalktığı hâller 303

ba. Esas borçlunun iflâsı ve esas borçluya konkordato

mehli verilmiş olması 303

bb. Borçlu hakkında Türkiye’de takip yapmanın

imkânsızlaşması veya önemli ölçüde güçleşmesi 305

bc. Asıl borçlu aleyhinde yapılan takibin sonucunda

kesin aciz belgesi alınması 308

2. Önce rehnin paraya çevrilmesi def’i 308

II. Müteselsil kefalet 314

A. Müteselsil kefaletin özellikleri, müteselsil borçluluktan

farkı ve müteselsil kefilin savunmaları 314

1. Müteselsil kefaletin özellikleri 314

2. Müteselsil kefalet ve müteselsil borçluluk arasında

ayrım yapılması zorunluluğu 319

3. Müteselsil kefalette fer’ilik ilkesine bağlı sonuçlar 320

B. Müteselsil kefil olma iradesinin belirlenmesi 327

C. Türk Borçlar Kanunu çerçevesinde müteselsil

kefilin sorumluluğu: Talilik (ikincillik) unsurunun

belirginleşmesi 337

1. Müteselsil kefile başvurulmasını mümkün kılan temel

olgu: İfada geciken esas borçlunun ihtar edilmesi 337

2. Esas borçlunun ihtar edilmesi gerekliliğini ortadan

kaldıran hâller 341

3. Teslime bağlı taşınır rehni ve alacak rehninin öncelikle

paraya çevrilmesi gerekliliği 343

4. Teslime bağlı taşınır rehni ve alacak rehninin öncelikle

paraya çevrilmesi zorunluluğunun ortadan kalkması 347

5. Müteselsil kefilin savunmalarının niteliği 350

III. Toplu kefalet 351

A. Bağımsız toplu kefalet ve kısmî kefalet 351

B. Birlikte kefalet 356

1. Birlikte kefaletin ayırıcı özellikleri 356

2. Adi birlikte kefalet 360

a. Adi birlikte kefaletin özellikleri 360

b. Adi birlikte kefalette rücu 362

3. Müteselsil birlikte kefalet 364

a. Değişik teselsül görünümleri 364

b. Müteselsil birlikte kefilin sorumluluğuna ilişkin

esaslar 366

c. Müteselsil birlikte kefalette rücu 371

4. Kefilin TBK. m. 587 f. 3 uyarınca borçtan kurtulması 378

IV. Kefile, rücua ve zarara kefalet 391

A. Kefile kefalet 391

B. Rücua kefalet 395

C. Açığın kapatılmasına (zarara) kefalet 397

§ 5. Kefil ve alacaklı arasındaki ilişkiler 399

I. Kefilin alacaklı karşısındaki savunmaları 399

A. Genel olarak 399

B. Esas borç ilişkisinden kaynaklanan savunmalar 401

1. Esas borcun doğumu ve geçerliliğine ilişkin savunmalar 401

2. Esas borcun kapsam ve hükümlerine ilişkin savunmalar 402

a. Muacceliyet eksikliği 402

b. Ödemezlik def’i 403

c. Esas borçluya süre tanınması 403

d. Esas borcun zamanaşımına uğraması 403

e. Esas borcun kumar veya bahse dayanması 405

f. Esas borçlunun takas hakkı bulunması 407

g. Esas borçlu ve alacaklı arasındaki davada verilmiş

kesin hüküm 408

3. Esas borcun sona ermesine ilişkin savunmalar 408

4. Esas borçluya ait olan ve kefil tarafından yapılamayacak

savunmalar 409

a. TBK. m. 582 f. 2 çerçevesinde kefil olan kişinin

durumu 409

b. Esas borçlunun ödeme güçsüzlüğüne dayanan

savunmalar 409

c. Esas borçluya kişisel olarak tanınmış savunmalar 411

5. Esas borçlunun kendisine ait savunmalardan

vazgeçmesinin kefile etkisi 413

6. Kefilin esas borçluya ait savunmalardan vazgeçmesi 415

7. Kefilin esas borçluya ait savunmaları kullanmasının veya

kullanmamasının sonuçları 416

C. Kefil ve alacaklı arasındaki kişisel ilişkilere dayanan

savunmalar 417

II. Alacaklının ödevleri 419

A. Borçlunun iflâsı veya konkordato istemesi hâlinde

söz konusu olan ödevler 419

1. Genel olarak 419

2. İflâsı bildirme yükümü 421

3. Alacağı yazdırma yükümü 421

4. Esas borçlunun iflâsında söz konusu olacak diğer

yükümlülükler 423

5. Esas borçlunun konkordato istemesi ve kendisine

konkordato mehli verilmesi durumda söz konusu olan

yükümler 424

6. Alacaklının yükümlülüklerine aykırı hareket etmesinin

sonuçları 425

B. Ödemeyi kabul külfeti 426

1. Genel olarak 426

2. Alacaklının ödemeyi kabul külfetinin yerine getirilmemesi

ve buna bağlanan sonuçlar 427

a. Ödemeyi kabul külfetinin kapsamı 427

b. Alacaklının ödemeyi kabul külfetine aykırılıkta

bulunması 430

c. Alacaklının ödemeyi kabul külfetine aykırılıkta

bulunmasının sonuçları 430

C. Bilgi vermeye, teminatlara ve ispat araçlarına ilişkin

ödevler 433

1. Bilgi verme ödevi 433

2. Teminatların ve rüçhan haklarının korunmasına

ilişkin ödevler 436

a. Genel olarak 436

b. Teminatları koruma yükümünün kapsamının

belirlenmesi 440

c. Teminatlara ilişkin koruma yükümü bakımından

TBK. m. 592 f.1’in yaptığı ayrım 444

ca. Kefalet anında mevcut teminatlar 444

cb. Kefalet anından sonra verilen teminatlar 445

d. Koruma yükümlülüğünün kapsamındaki

teminatların azaltılmasından doğan sorumluluk 446

3. Teminatların ve ispat araçlarının kefile devrine

ilişkin ödevler 454

§ 6. Kefil ve esas borçlu arasındaki ilişkiler 465

I. Kefilin ödemeyi ihbar külfeti 465

II. Kefilin esas borçludan güvence verilmesini veya borçtan

kurtarılmasını isteme hakkı 465

A. Genel olarak 465

B. Teminat gösterilmesini ve kefalet borcundan

kurtarılmayı isteme hakkının koşulları 467

1. Genel Olarak 467

2. Esas borçlunun yükümlülüklerine aykırılık etmiş olması 468

3. Esas borçlunun temerrüde düşmesi 469

4. Kefilin riskinin sonradan büyük ölçüde artması 469

C. Kefilin ileri sürebileceği talepler 471

III. Kefilin rücu hakkı 472

A. Halefiyete dayanan (genel) ve temel ilişkiye dayanan (özel)

rücu taleplerine toplu bakış 472

1. Halefiyete dayanan (genel) rücu hakkının amacı 472

2. Esas borçlu ve kefil arasındaki (temel) ilişkinin

halefiyet üzerindeki engelleyici etkisi 475

3. Rücu hakkına ilişkin olarak esas borçlu ve kefil arasında

yapılan anlaşmalar 478

4. TBK. m. 596’daki halefiyet ilkesinin sağladığı ispat ve

teminat avantajları 481