Kişilik Hakkı İhlali Kapsamında İnsan Üzerinde Yapılan Deneyler ve Hukuki Sonuçları

İnsan üzerinde yapılan deneyler, tıp biliminin gelişebilmesi için yüzyıllardır yapılan uygulamalardır. Fakat ilk zamanlarda hiçbir yasal dayanağı olmadan yapılan bu uygulamalar, kişilik hakkını ihlal edici nitelikte olup, 19. yüzyıla kadar deneyin tarifi dahi tam anlamıyla yapılmamıştır. II. Dünya Savaşı sırasında acımasızca yapılan deneyler sonucunda artık yasal bir düzenleme yapılması gerekliliği ortaya çıkmış ve bunun üzerine "Nuremberg Kodu" hazırlanmıştır. Hukukumuz açısından, düzenlemeler 1960 yılında "Tıbbi Deontoloji Nizamnamesi" ile başlamış, dönüm noktası ise 2005 tarihinde yürürlüğe giren "Türk Ceza Kanunu" ile olmuştur. İnsan üzerinde yapılan deneyler daha çok kamu hukukunu ilgilendiriyor gibi görünse de kişilik hakkı ihlallerine yol açması çok muhtemel olduğundan, özel hukuku da yakından ilgilendirmektedir. İnsan üzerinde yapılan deneylerin hukuka uygunluk sebepleri; kanun, tüzük ve yönetmelikler gibi birçok mevzuat ile ayrıntılı bir şekilde düzenlemiştir. Çalışmamızda öncelikle insan üzerinde yapılan deney kavramı açıklanıp, tarihi gelişimi anlatılmıştır. Ayrıca yürürlüğe girmiş ulusal ve uluslararası kaynaklar bakımından insan üzerinde yapılan deneyler ayrıntılı şekilde açıklanmıştır. Daha sonrasında; kişilik hakkı kavramı detaylı şekilde açıklanıp, özellikle insan üzerinde yapılan deneyler söz konusu olduğunda kısıtlılar, hamileler, çocuklar gibi bazı özel grupların deneylerde tercih edilmesi dolayısıyla bu gruplar ayrı ayrı incelenmiştir. Son olarak ise, insan üzerinde yapılan deneylerin kişilik hakkını ihlal etmesi nedeniyle ortaya çıkacak olan sonuçlar ve açılabilecek davalar anlatılmıştır. Bunlara ek olarak insan üzerinde yapılan deneylerde sorumluluğun kime/kimlere ait olacağı belirlenmeye çalışılmıştır.(ARKA KAPAKTAN)

İÇİNDEKİLER
GİRİŞ
BİRİNCİ BÖLÜM 
İNSAN ÜZERİNDE YAPILAN DENEYLER VE BU DENEYLERİN TIP BİLİMİ VE CEZA HUKUKU AÇISINDAN ELE ALINMASI 
1. Deney Kavramı ve İnsan Üzerinde Yapılan Deneylerin Tarihsel Gelişimi
1.1. Deney Kavramı
1.2. İnsan Üzerinde Yapılan Deneylerin Tarihsel Gelişimi 1.2.1. Genel Olarak 1.2.2. Uluslararası Mevzuat Açısından İnsan Üzerinde Yapılan Deneyler 1.2.3. Ulusal Mevzuat Açısından İnsan Üzerinde Yapılan Deneyler
2. İnsan Üzerinde Yapılan Deneylerin Tıp Bilimi Açısından İncelenmesi
2.1. Genel Olarak
2.2. Tıp Etiği İlkelerinin İnsan Üzerinde Yapılan Deneyler Açısından İncelenmesi
2.2.1. Genel Olarak Etik, Biyoetik ve Tıp Etiği Kavramları
2.2.2. Tıp Etiği İlkeleri
2.3. Deney Yapılırken Gerçekleşen Fazlar (Dönemler)
2.3.1. Genel Olarak 
2.3.2. Faz I Çalışmaları 
2.3.3. Faz II Çalışmaları
2.3.4. Faz III Çalışmaları
2.3.5. Faz IV Çalışmaları 
3. İnsan Üzerinde Yapılan Deneylerin Ceza Hukuku Açısından İncelenmesi
3.1. Genel Olarak
3.2. İnsan Üzerinde Bilimsel Deney Suçu
3.3. İnsan Üzerinde Tedavi Amaçlı Deneme Suçu
İKİNCİ BÖLÜM 
İNSAN ÜZERİNDE YAPILAN DENEYLERİN KİŞİLİK HAKKI İLE İLİŞKİLENDİRİLMESİ 
1. Kişi ve Kişilik Hakkı Kavramları
1.1. Kişi ve Kişilik Kavramları
1.1.1. Genel Olarak
1.1.2. Kişiliğin Başlaması ve Sona Ermesi 
1.2. Kişiler Hukukuna Hakim Olan İlkeler 
1.2.1. Eşitlik İlkesi
1.2.2. Özgürlük İlkesi
1.2.3. Kişiye Saygı ve Kişiliğin Korunması İlkesi
1.3. Kişilik Hakkı Kavramı
1.3.1. Genel Olarak
1.3.2. Kişilik Hakkı Tanımı 
1.4. Kişilik Hakkı Nitelikleri
2. Kişilik Hakkı Değerleri ve Özellikle Yaşam, Sağlık, Vücut Bütünlüğü Değeri
2.1. Yaşam, Sağlık ve Vücut Bütünlüğü
2.2. Ad
2.3. Faaliyet Özgürlüğü
2.4. Şeref ve Haysiyet 
2.5. Resim ve Ses
2.6. Kişinin Özel Hayatı ve Sırları
3. Genel Olarak ve Bazı Özel Gruplar Üzerinde Yapılan Deneylerin Kişilik Hakkı Açısından İncelenmesi
3.1. Genel Olarak
3.2. Embriyo veya Cenin Üzerinde Deney Yapılması
3.3. Çocuklar Üzerinde Deney Yapılması
3.4. Gebeler, Lohusalar ve Emziren Kadınlar Üzerinde Deney Yapılması
3.5. Kısıtlılar ve Hükümlüler Üzerinde Deney Yapılması
3.6. Yoğun Bakımdaki ve Bilinci Kapalı Kişiler Üzerinde Deney Yapılması
3.7. Ceset Üzerinde Deney Yapılması
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM 
İNSAN ÜZERİNDE YAPILAN DENEYLERİN KİŞİLİK HAKKI İHLALİ KAPSAMINDA DOĞURDUĞU HUKUKİ SONUÇLAR 
1. Kişilik Hakkı İhlali ve Kişiliğin Korunması
1.1. Genel Olarak
1.2. Kişiliğin Hukuki İşlem Sonucu Gerçekleşen İhlallere Karşı Korunması
1.3. Kişiliğin Haksız Fiil Sonucu Gerçekleşen İhlallere Karşı Korunması
1.3.1. Hukuka Uygunluk Sebepleri
1.3.2. Diğer Mevzuattaki Hukuka Uygunluk Sebepleri
2. Kişilik Hakkı İhlalinde Sorumluluk
2.1. Genel Olarak 
2.2. Haksız Fiil Sonucu Meydana Gelen Müdahalelerde Sorumluluk
2.3. Sözleşmeye Aykırılık Sonucu Meydana Gelen Müdahalelerde Sorumluluk
2.3.1. Genel Olarak
2.3.2. Deney Yapan Kişi ile Gönüllü Arasındaki Sözleşmenin Hukuki Niteliği
2.3.3. Sorumluluğun Ait Olacağı Kişiler ve Kurumlar
2.4. Haksız Fiil Sorumluluğu İle Sözleşmeye Aykırılıktan Doğan Sorumluluğun Yarışması
3. Kişilik Hakkına Saldırı Durumunda Açılabilecek Davalar
3.1. Genel Olarak
3.1.1. Önleme Davası
3.1.2. Durdurma Davası
3.1.3. Tespit Davası
3.1.4. Maddi Tazminat Davası
3.1.5. Manevi Tazminat Davası
3.1.6. Vekaletsiz İş Görmeden Kaynaklanan Dava
3.2. Kişiliği Koruyucu Davalarda Davacı ve Davalı Sıfatı
3.3. Kişiliği Koruyucu Davalarda Görevli ve Yetkili Mahkeme
EKLER
KAYNAKÇA