Mobil Haberleşme Abonelik Sözleşmesinde Genel İşlem Koşulları_{Tüketicinin Korunması Çerçevesinde}

"Hızla küreselleşen dünyada ekonominin her alanında ticari ilişkilerin büyük bir gelişme ve çeşitlilik göstermesi, satıcılar/sağlayıcılar ile alıcılar arasındaki hukuki ilişkilerin ticari hayatın gerekliliklerine uyarlanması zorunluluğunu beraberinde getirmiştir. Hızla gelişen ve çeşitlilik gösteren böyle bir yapıda satıcı ya da sağlayıcılar, sahip oldukları mal veya hizmeti satmak ya da sağlamak istediklerinde, her bir alıcı ile sözleşme şartlarını tek tek müzakere etme imkanına sahip olamamaktadır. Bu nedenle satıcı/sağlayıcılar, genel işlem koşullarından oluşan standart sözleşmeler kullanmak suretiyle alıcılar ile hukuki ilişkilerini düzenlemektedir. Satıcı/sağlayıcılar kendilerini bu şekilde hukuken emniyete aldıkları gibi, söz konusu işlemlerde gerekli sürati de sağlamaktadır. Buna karşılık, alıcı tarafın satıcı/sağlayıcılar karşısında sözleşme hükümlerinin oluşumunda herhangi bir şekilde iradesi söz konusu olamamaktadır. Diğer bir ifadeyle alıcı, genel işlem koşulları şeklindeki sözleşme hükümlerini satıcı ya da sağlayıcı ile müzakere etme imkanına sahip olmadığı için, satıcı/sağlayıcının kendisine sunduğu şartlarda sözleşme yapmak zorunda kalmaktadır. Bu durum, genel işlem koşullarından oluşan standart sözleşmelerde alıcı tarafın hukuken korunması sorununu çoğu zaman gündeme getirmektedir. Zira genel işlem koşullarından oluşan standart sözleşmeler, alıcının aleyhine olacak şekilde haksız şart niteliğinde hükümler taşıyabilmektedir. İşte bu eser, genel işlem koşullarından oluşan standart sözleşmelerin sıklıkla kullanıldığı ticari hayatta, sözleşmenin alıcı tarafının hukuken korunması esasından hareket ederek alıcının, satıcı/sağlayıcı karşısında sahip olduğu haklar ve hukuki imkanlar ile satıcı/sağlayıcının genel işlem koşulları şeklindeki standart sözleşme hükümlerini hazırlarken uymak zorunda olduğu mevzuatın ön gördüğü sistemi ortaya koymak amacıyla kaleme alınmıştır. Bu esastan hareketle konu, genel işlem koşullarından oluşan standart sözleşme niteliğindeki mobil haberleşme abonelik sözleşmesi kapsamında etraflıca incelemiştir. Bu inceleme yapılırken, 1 Temmuz 2012 tarihinde yürürlüğe giren Türk Borçlar Kanunu (TBK)'nun genel işlem koşullarıyla ilgili ön gördüğü sistem esas alınmıştır. Dolayısıyla konu, TBK'nun genel işlem koşullarıyla ilgili öngördüğü kapsam, yorum ve içerik denetimi süreçleri detaylı bir şekilde açıklanmak suretiyle ele alınmıştır. Ayrıca eserde, mobil haberleşme abonelik sözleşmesinde tüketici sıfatına sahip alıcı tarafın hakları ve hukuken koruması inceleme konusu yapıldığından, tüketici sözleşmeleri bakımından temel mevzuat niteliğindeki Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanun (TKHK)'nun genel işlem koşullarıyla ilgili hükümleri ile söz konusu hükümlerin uygulama alanı ve TBK'nun genel işlem koşulları hakkındaki hükümleriyle ilişkisi de detaylı bir şeklide inceleme konusu yapılmıştır. Mobil haberleşme abonelik sözleşmesi, elektronik haberleşme sektörünün önemli bir sözleşmesi olduğundan dolayı Elektronik Haberleşme Kanunu (EHK)'nun genel işlem koşullarıyla ilgili hükümlerinin, TBK ve TKHK'da düzenlenen genel işlem koşulları hakkındaki hükümlerle ilişkisi ve söz konusu hükümlerin uygulama alanı da etraflıca inceleme konusu yapılmıştır. Böylece, her üç kanunun genel işlem koşullarıyla ilgili hükümleri ve söz konusu hükümlerin uygulama alanları ile birbiriyle ilişkisi inceleme konusu yapılarak, ticari hayatın değişik sektörlerinde özel kanunlara tabi satıcı ya da sağlayıcıların genel işlem koşullarından oluşan sözleşmeleriyle ilgili sorunların çözümünde yol gösterecek nitelikte emsal bir çalışmanın ortaya konulması hedeflenmiştir."
(Arka Kapak'tan)

I.KONUNUN ÖNEMİ ve SORUNUN ORTAYA KONULMASI

II.KONUNUN SINIRLANDIRILMASI

III.TERMİNOLOJİ

IV.ARAŞTIRMA PLANI

Birinci Bölüm: MOBİL HABERLEŞME SEKTÖRÜNDE TÜKETİCİ VE TÜKETİCİ SÖZLEŞMESİ OLARAK MOBİL HABERLEŞME ABONELİK SÖZLEŞMESİ

I.GENEL OLARAK TÜKETİCİ KAVRAMI, UNSURLARI, TÜKETİCİ İŞLEMİ VE ÖZELLİKLE TÜKETİCİ SÖZLEŞMESİ

A.Genel Olarak Tüketici Kavramı

1.Mobil Haberleşme Abonelik Sözleşmesinde Tüketicinin Korunmasının Önemi

2.Tanımı

3.Unsurları

a.Gerçek veya Tüzel Kişi Olma

b.Mal veya Hizmeti Ticari veya Mesleki Olmayan Amaçlarla Edinme

B.Tüketici İşlemi ve Özellikle Tüketici Sözleşmesi

II.TÜKETİCİ SÖZLEŞMESİ OLARAK MOBİL HABERLEŞME ABONELİK SÖZLEŞMESİ

A.Genel Olarak

B.Mobil Haberleşme Abonelik Sözleşmesinin Tanımı

C.Mobil Haberleşme Abonelik Sözleşmesinin Konusu

D.Mobil Haberleşme Abonelik Sözleşmesinin Tarafları

1.İşletmeci

2.Abone

E.Mobil Haberleşme Abonelik Sözleşmesinin Unsurları

1.Genel Olarak

2.Unsurları

a.Ücret

b.Mobil Haberleşme Şebekesine Girişi Sağlayan Hat Tahsisi ve Mobil Haberleşme Hizmetinin Sağlanması

c.Tarafların Anlaşması

F.Mobil Haberleşme Abonelik Sözleşmesinin Benzer Sözleşmelerle Karşılaştırılmak Suretiyle Hukuki Niteliğinin Belirlenmesi

1.Benzer Sözleşmelerle Karşılaştırılması

a.İş görme Sözleşmeleriyle Karşılaştırılması

aa.Genel Olarak

bb.Hizmet Sözleşmesiyle Karşılaştırılması

cc.Eser Sözleşmesiyle Karşılaştırılması

dd.Vekalet Sözleşmesiyle Karşılaştırılması

b.Adi Kira Sözleşmesiyle Karşılaştırılması

2.İsimsiz Sözleşme Olması ve Uygulanacak Hükümler

G.Mobil Haberleşme Abonelik Sözleşmesinin Özellikleri

1.Mobil Haberleşme Abonelik Sözleşmesinin Kurulmasına İlişkin Özellikler

a.Mobil Haberleşme Abonelik Sözleşmesinin Şekli

b.Sözleşme Koşullarında Değişiklik Yapılması

c.Mesafeli Sözleşme Olarak Kurulması

d.TBK'nın Öngördüğü Şekil Şartına Uymamanın Sonuçları

2.Mobil Haberleşme Abonelik Sözleşmesinin Genel Özellikleri

a.Çerçeve Sözleşme Olması

b.Sürekli Borç İlişkisi Doğuran Sözleşme Olması

c.Rızai Sözleşme Olması

d.İş Görme Sözleşmesi Olması

e.Tam İki Tarafa Borç Yükleyen Sözleşme Olması

f.Standart Sözleşme Olması

g.Genel İşlem Koşulları İçeren Sözleşme Olması

İkinci Bölüm: MOBİL HABERLEŞME ABONELİK SÖZLEŞMESİNDE GENEL İŞLEM KOŞULLARI

I.GENEL İŞLEM KOŞULLARININ TANIMI, UNSURLARI, ORTAYA ÇIKIŞI VE NEDENLERİ, FAYDA VE ZARARLARI, KARŞI TARAFA SUNULMASI, SÖZLEŞME İÇERİĞİNE ALINMASI İLE HUKUKİ NİTELİĞİ

A.Genel Olarak

B.Genel İşlem Koşullarının Tanımı ve Unsurları

1.Tanımı

2.Genel İşlem Koşullarının Unsurları

a.Genel Olarak

b.Unsurları

aa.Bir Sözleşmenin Koşullarını Oluşturmaları

bb.Tek Yanlı Olarak Sözleşme Kurulmadan Önce Hazırlanmaları

cc.Birden Fazla Sözleşme İlişkisinde Kullanılmak Üzere Hazırlanmaları

dd.Sözleşmeye Dahil Edilmek Niyetiyle Kullanan Tarafından Değiştirilmeden Karşı Tarafa Sunulmaları

C.Genel İşlem Koşullarının Ortaya Çıkışı ve Nedenleri ile Fayda ve Zararları

1.Genel İşlem Koşullarının Ortaya Çıkışı ve Nedenleri

2.Genel İşlem Koşullarının Fayda ve Zararları

D.Genel İşlem Koşullarının Sözleşmenin Karşı Tarafına Sunulması ve Sözleşme İçeriğine Alınması ile Hukuki Niteliği

1.Genel İşlem Koşullarının Sözleşmenin Karşı Tarafına Sunulması ve Sözleşme İçeriğine Alınması

2.Genel İşlem Koşullarının Hukuki Niteliği

II.GENEL İŞLEM KOŞULLARININ İDARİ DENETİMİ İLE YARGISAL DENETİMİ

A.Genel Olarak

B.Genel İşlem Koşullarının İdari Denetimi

C.Genel İşlem Koşullarının Yargısal Denetimi ve Türk Hukukunda Durum

1.Genel Olarak

2.Yargısal Denetim ve Türk Hukukundaki Durum

D.Genel İşlem Koşullarının Kapsam, Yorum ve İçerik Denetimi

1.Genel Olarak

2.Mobil Haberleşme Abonelik Sözleşmesinde Yer Alan Genel İşlem Koşullarının Kapsam Denetimi

a.Genel Olarak

b.Dahil Olma (İlişkilendirme) Denetimi

c.Yürürlük Denetimi

3.Mobil Haberleşme Abonelik Sözleşmesinde Yer Alan Genel İşlem Koşullarının Yorum Denetimi

4.Mobil Haberleşme Abonelik Sözleşmesinde Yer Alan Genel İşlem Koşullarının İçerik Denetimi ve Haksız Şartların Tespiti

a.Genel Olarak

b.Mobil Haberleşme Abonelik Sözleşmesinde Yer Alan Genel İşlem Koşullarının İçerik Denetiminde Uygulama Alanına Sahip Mevzuat Hükümleri ile Uygulama Önceliklerinin Belirlenmesi

c.Mobil Haberleşme Abonelik Sözleşmesindeki Genel İşlem Koşullarının İçerik Denetiminde Uygulama Alanına Sahip TKHK, TSHŞHY, EHSTHY ve TBK Hükümlerinin Karşılaştırılması ile Uygulama Alanlarının Belirlenmesi

aa.İçerik Denetiminde Uygulama Alanına Sahip TKHK, TSHŞHY ve EHSTHY ile TBK Hükümlerinin Karşılaştırılması ve Birbiriyle İlişkisi

bb.İçerik Denetiminde Uygulama Alanına sahip, TKHK, TSHŞHY ve EHSTHY ile TBK Hükümlerinin Uygulama Alanlarının Belirlenmesi

aaa.İçerik Denetiminde Uygulama Alanına Sahip TKHK Hükümleri

bbb.İçerik Denetiminde Uygulama Alanına Sahip TSHŞHY Hükümleri

ccc.İçerik Denetiminde Uygulama Alanına Sahip EHSTHY Hükümleri

ddd.İçerik Denetiminde Uygulama Alanına Sahip TBK Hükümleri

d.Mobil Haberleşme Abonelik Sözleşmesinde Yer Alan Genel İşlem Koşullarının İçerik Denetimi ile Haksız Şartların Tespitinde Takip Edilecek Usul ve Esaslar

aa.Genel Olarak

bb.İçerik Denetiminde Hükmün Müzakere Edilip Edilmediğinin Tespiti

cc.İçerik Denetiminde Yararlanılacak Denetim Ölçütleri

aaa.Denetim Ölçütü Olarak EHSTHY Haksız Şartlar Eki

bbb. Denetim Ölçütü Olarak Mevcut Hukuki Düzenlemeler

ccc.Denetim Ölçütü Olarak Sözleşmenin Doğasından Kaynaklanan En Uygun Hak ve Borç Dağılımı

ddd.Denetim Ölçütü Olarak Dürüstlük Kuralı

eee.Denetim Ölçütü Olarak Saydamlık Kuralı

dd.Mobil Haberleşme Abonelik Sözleşmesi'nde Yer Alan Genel İşlem Koşullarının İçerik Denetiminde Denetim Dışı Kalacak Unsurlar

aaa.Edim ve Karşı Edim İle İlgili Genel İşlem Koşulları

bbb.Uygulanması Gereken Hukuksal Düzenlemeyi Tekrarlayan Genel İşlem Koşulları

e.Mobil Haberleşme Abonelik Sözleşmesinde Yer Alan Haksız Şartlara Karşı Tüketici ve Üçüncü Kişilerin Dava Açma Hakkı

f.Mobil Haberleşme Abonelik Sözleşmesinde Yer Alan Genel İşlem Koşullarının Denetiminde Görevli ve Yetkili Mahkeme

g.Mobil Haberleşme Abonelik Sözleşmesinde Yer Alan Genel İşlem Koşullarının İspat Sorunu

h.Mobil Haberleşme Abonelik Sözleşmesinde Tespit Edilen Haksız Şartların Yaptırımı

Üçüncü Bölüm: MOBİL HABERLEŞME ABONELİK SÖZLEŞMESİNDE TARAFLARIN HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ İLE SÖZLEŞMENİN SONA ERMESİNE İLİŞKİN GENEL İŞLEM KOŞULLARININ İÇERİK DENETİMİ

I.İŞLETMECİNİN YÜKÜMLÜLÜKLERİNİ DÜZENLEYEN GENEL İŞLEM KOŞULLARININ İÇERİK DENETİMİ

A.Genel Olarak

B.İşletmecinin Yükümlülükleri

1.Mobil Haberleşme Hizmeti Sunma Yükümlülüğü

2.Fatura Düzenleme ve Gönderme Yükümlülüğü

3.İşletmecinin Sadakat Yükümlülüğü

4.İşletmecinin Hattı Görüşmeye Kapatma Yükümlülüğü

5.İşletmecinin Numara Taşıma Yükümlülüğü

6.İşletmecinin Aboneleri Rehbere Kaydetme Yükümlülüğü

7.İşletmecinin Özel Haberleşme Sunma Yükümlülüğü

8.İşletmecinin Belirli Kalitede Hizmet Sunma Borcu

9.İşletmecinin Bilgilendirme ve Aydınlatma Yükümlülüğü

10.İşletmecinin İfa İle Yükümlü Olduğu Mobil Haberleşme Hizmetindeki Eksiklikten ve Ayıplı Hizmetten Sorumluluğu

11.Abonelik Sözleşmesi Şartlarının Abone Aleyhine Değiştirilmemesi Yükümlülüğü

II.ABONENİN YÜKÜMLÜLÜKLERİNİ DÜZENLEYEN GENEL İŞLEM KOŞULLARININ İÇERİK DENETİMİ

A.Abonenin Ücret Ödeme Yükümlülüğü

1.Genel Olarak

2.Ücretin Belirlenmesinde Temel Esaslar

3.Ücretin Kapsamı, Hesaplanması ve Miktarı

4.Ücretin İfa Zamanı

5.Abonenin Ücreti Ödemede Temerrüde Düşmesi ve Sonuçları

B.Abonenin Bildirim Yükümlülüğü

C.Abonenin Onaylı Cihazları Kullanma Yükümlülüğü

D.Abonenin Hattı Üçüncü Kişilere Kiralamama ve Devretmeme Yükümlülüğü

E.Mücbir Sebepler ve Yetkili Resmi Makamların Fiilleri Nedeniyle Mobil Haberleşme Hizmetlerinin İfasında Geçici Bir Süre Zorluk Oluşmasına ve Bu Hizmetlerin Durmasına Abonenin Katlanma Yükümlülüğü

III.SÖZLEŞMENİN SONA ERMESİNE YÖNELİK GENEL İŞLEM KOŞULLARININ İÇERİK DENETİMİ

A.Genel Olarak

B.Hukuki İşlemle Sona Ermesi

1.Tarafların Anlaşması

2.Fesih ile Sona Erme

a.Olağan Fesih

b.Olağanüstü Fesih

C.Mobil Haberleşme Abonelik Sözleşmesi Bakımından Sürekli Borç İlişkilerinin Kendiliğinden Sona Erme Sebeplerinin Değerlendirilmesi

1.Genel Olarak

2.Kararlaştırılan İfa Süresinin Sona Ermesi

3.Ölüm, Fiil Ehliyetini Sınırlandırılması veya Kaybı ve Aciz Hali

D.Sözleşme Sonrası İfa İmkansızlığı

SONUÇ

KAYNAKÇA