Rekabet Hukukunun İhlalinden Kaynaklanan Haksız Fiil Sorumluluğu

Rekabet hukukunun ihlalinden kaynaklanan tazminat sorumluluğu, ihlalden zarar gören kişilerin menfaatlerinin korunması açısından büyük bir öneme sahiptir. 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun, kamusal değer olarak serbest rekabeti korumakla kalmamış, kişilerin menfaatlerini de üst düzeyde himaye etmiştir. Bu amaca yönelik olmak üzere öngörülen 57 ila 59. maddeler, zarar görenlerin zararlarını tazmin etmelerine imkan veren elverişli düzenlemeler içermektedir. Örneğin Kanun, Türk özel hukukunda nadiren rastlanan, üç katı tazminat sorumluluğu ile ilgili bir düzenleme öngörmüş, bununla da yetinmeyerek, zarar görenlerin zararı değil, Kanun'u ihlal edenlerin elde ettiği veya elde etmesi muhtemel karı talep etmelerine de olanak tanımıştır. Yine, karteller bakımından ispat kolaylığı getirilerek, zarar verenlerin oluşan zarardan müteselsilen sorumlu olduğu hukuki zemine kavuşturulmuştur. Ne var ki, rekabet hukukunun fiilen uygulandığı yirmi yıllık süre içerisinde bu özel sorumluluk mekanizmasının etkin ve yaygın bir şekilde işletildiği kesinlikle söylenemez. Bu durumun Kanun'daki düzenlemelerin maddi hukuk ve usul hukuku yönleriyle kayda değer mekanizma eksikliklerini bünyesinde barındırması ve yargı merciilerinin çekimser yaklaşımı başta gelmek üzere, teorik ve pratik zemin üzerine inşa edilebilecek muhtelif nedenleri vardır. İşte bu çalışma ile olması gerekene ulaşılabilmesi gayesi ile rekabet hukuku alanındaki tazminat sorumluluğu, mukayeseli hukuk uygulaması da dikkate alınarak, yapıcı bir yaklaşım eşliğinde temel tüm boyutlarıyla ayrıntılı bir şekilde inceleme konusu haline getirilmektedir.(TANITIM YAZISI)

İÇİNDEKİLER
GİRİŞ 
BİRİNCİ BÖLÜM 
REKABET HUKUKUNUN ÖZEL HUKUK ALANINDAKİ SONUÇLARI VE HAKSIZ FİİL SORUMLULUĞU ÜZERİNE GENEL BİR BAKIŞ 
§1. ÖZEL HUKUK ALANINDAKİ SONUÇLARIN İLK BOYUTU (EXKURS): GEÇERSİZLİK YAPTIRIMI
§2. TAZMİNAT SORUMLULUĞU İLE İLGİLİ HÜKÜMLERİN GENEL ÇERÇEVESİ
§3. TAZMİNAT SORUMLULUĞU İLE İLGİLİ HÜKÜMLERİN HUKUKİ NİTELİĞİ
§4. MUKAYESELİ HUKUKTAKİ DÜZENLEMELERE GENEL BİR BAKIŞ
I. AB Rekabet Hukuku
II. ABD Antitröst Hukuku
III. Alman Rekabet Hukuku
IV. İsviçre Rekabet Hukuku
§5. HAKSIZ FİİL SORUMLULUĞUNA DAİR HÜKÜMLERİN ÖNGÖRÜLME AMACI
§6. REKABET HUKUKUNDA HAKSIZ FİİL SORUMLULUĞUNUN KOŞULLARI
§7. YENİ RKHK TASARISI'NDA ÖNGÖRÜLEN DÜZENLEME
İKİNCİ BÖLÜM 
REKABET HUKUKUNUN İHLALİNDEN KAYNAKLANAN HAKSIZ FİİL SORUMLULUĞUNUN GENEL ESASLARI 
§1. FİİL
I. Giriş: Hukuka Aykırılığın "Ön Koşulu" Olarak Fiil Kavramı
II. Rekabet Hukuku Bağlamında Fiil Kavramı ve Buna Bağlı Kategorik Ayrımlar
§2. HUKUKA AYKIRILIK UNSURU
I. Kavram Olarak Hukuka Aykırılık
II. Rekabet Hukuku Bağlamında Hukuka Aykırılık Unsurunun Anlam ve Yorumu
III. Rekabet Hukukunda Hukuka Aykırılığın İçeriğinin Belirlenmesi
IV. RKHK'da Öngörülen Hukuka Aykırılık Halleri
A. Rekabeti Kısıtlayıcı Anlaşmalar
1. Rekabet Hukukunda Anlaşma, Uyumlu Eylem ve Teşebbüs Birliği Kararları
2. Hukuka Aykırılık Ölçütü: "Rekabetin Kısıtlanması"
B. Hakim Durumun Kötüye Kullanılması
1. Kavram Olarak "Hakim Durum" ve Tespitinde Belirleyici Olan Ölçütler
2. Birlikte Hakimiyet Kavramı ve Uygulaması
3. Kötüye Kullanmanın Genel Çerçevesi ve Tasnifi
C. Birleşme ve Devralmaların Denetim Rejimi
1. Birleşme ve Devralma Kavramları ve Özellikle "Kontrolün" Anlamı
2. Ana Hatlarıyla Bildirime Tabi Olan Birleşme ve Devralmalar
3. Rekabetin Kısıtlanması Ölçütü: Hakim Durum Yaratmak veya Güçlendirmek
4. Hukuka Aykırı Nitelikteki Birleşme ve Devralmaların Tazminat Sorumluluğuna Yol Açıp Açmayacağı Sorunu
V. Hukuka Uygunluk Sebepleri
A. Hukuka Uygunluk Sebeplerinin Genel Esasları
B. Rekabet Hukuku Açısından Konunun Önemi ve "İlk Tespitler"
C. Genel Nitelikli Hukuka Uygunluk Sebepleri
1. Zarar Görenin Rızası
2. Özel Hukuktan Doğan Bir Hakkın Kullanılması
3. Kamu Hukukuna Dayanan Bir Yetkinin Kullanılması
D. Rekabet Hukuku Özelindeki Hukuka Uygunluk Sebepleri
1. Muafiyet
2. Menfi Tespit Kararının Hukuka Uygunluk Sebebi Olup Olmadığı
3. Rule of Reason Doktrininin Hukuka Uygunluk Sebebi Olup Olmadığı
4. De Minimis Kuralının Hukuka Uygunluk Sebebi Olup Olmadığı
VI. Normun Koruma Amacı Teorisi
A. Normun Koruma Amacı Teorisi ve Genel Esasları
B. Normun Koruma Amacı Teorisinin Rekabet Hukukundaki Görünümü ve İşlevi
1. Teorinin Rekabet Hukukundaki Tatbik Sahası
2. Kişi ve Korunan Menfaat Bakımından Sorumluluğun Sınırına Genel Bir Bakış
§3. ZARAR
I. Giriş: Kavramsal Çerçevenin Belirlenmesi
II. Rekabet Hukukunda Zararın Gösterdiği Karakteristik Özellikler
A. Genel Olarak
B. Etki ve Amaç Tartışması Ekseninde Zararın Oluşumu
C. Zararın Kapsamı
D. Zararın Hukuki Mahiyeti
E. Zararın Sirayeti (Yaygınlığı) Sorunu
F. RKHK'nın Zarar Unsuru Özelinde Ortaya Koyduğu Genel Hukuki Kompozisyon
III. Rekabet Hukukunun İhlali Dolayısıyla Oluşabilecek Zarar Türleri
A. Fiili Zarar
B. Yoksun Kalınan Kar
C. Doğrudan Zarar ve Dolaylı Zarar
D. Doğrudan Doğruya Uğranılan Zarar ve Yansıma Yoluyla Uğranılan Zarar
E. Mevcut Zarar, Müstakbel Zarar ve Muhtemel Zarar
F. Manevi Zarar
§4. KUSUR
I. Kusur Kavramı, Türleri ve Türk Hukukundaki Düzenlemenin Ele Alınışı
II. Rekabet Hukukunda Kusur Unsuru ve Özellik Arz Eden Temel Noktalar
III. Basiretli Tacir Olmanın Kusur Sorumluluğuna Etkisi
IV. Kusurun Sorumluluğun Tesisi Açısından Kurucu Bir Unsur Olarak Aranıp Aranmayacağı Sorunu
A. Doktrindeki Görüşlerin Konuya Yaklaşımı
B. Mukayeseli Hukuka Genel Bir Bakış: ABD ve AB Rekabet Hukuku Uygulaması
C. Görüş ve Önerilerimiz
§5. UYGUN NEDENSELLİK BAĞI
I. Genel Olarak
II. Nedensellik Bağının Rekabet Hukuku Bakımından Değerlendirilmesi
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM 
ZARARIN BELİRLENMESİ VE TAZMİNATIN TAYİNİ 
§1. ZARARIN BELİRLENMESİ
I. Zarar Miktarının Takdir Edilmesi
II. Zarar Miktarının Hesaplanması
A. Zarar Miktarının Hesaplanmasındaki Pratik Güçlük ve Karşılaşılan Sorunlar
B. Meydana Gelen Zarar Türüne Göre Zarar Miktarının Hesaplanması
1. Fiili Zarar Miktarının Hesaplanması
2. Yoksun Kalınan Kar Miktarının Hesaplanması
C. İhlal Tipleri Bağlamında Zarar Miktarının Hesaplanması
1. Aşırı Fiyatlandırma Halinde Oluşan Zarar Miktarının Hesaplanması
2. Dışlayıcı Uygulamalar Sonucunda Oluşan Zarar Miktarının Hesaplanması
3. Piyasa Dışına İtilme Halinde Oluşan Zarar Miktarının Hesaplanması
4. Piyasaya Girişin Engellenmesi Halinde Oluşan Zarar Miktarının Hesaplanması
III. Zarar Miktarının Tespitinde Dikkate Alınması Gereken Zaman Dilimi ve Faizin Başlangıç Tarihi
IV. Denkleştirme Taleplerinin Rekabet Hukuku Bağlamında Değerlendirilmesi
V. Direktif'in Konuya Dair Olmak Üzere Öngördüğü Özel Düzenleme
§2. TAZMİNATIN TAYİNİ
I. Tazminat Tarzını Tayin
A. Olağan Talep ve Sonuç: Nakden Tazmin
B. İstisnai Olarak Uygulanabilme Olanağı: Aynen Tazmin
II. Tazminat Miktarının Belirlenmesi ve İndirim Sebepleri
A. Genel Olarak
B. Pişmanlık Programlarının Tazminat Sorumluluğuna Etkisi
1. Pişmanlık Programları ve Haksız Fiil Hukuku ile İrtibatı Üzerine İlk Tespitler
2. Mukayeseli Hukukta Tazminat Sorumluluğu Bağlamında Öngörülen Öneriler
3. Türk Hukuku Bakımından Yapılması Olası Değerlendirme
§3. ÜÇ KATINA KADAR TAZMİNAT SORUMLULUĞU
I. Genel Esaslar
II. Mukayeseli Hukukta Tazminatın Üst Sınırına Dair Genel Hukuki Kompozisyon
III. Öngörülme Gayesi ve Hukuki Mahiyeti
IV. Uygulama Alanı
V. Üç Katına Kadar Tazminat Sorumluluğunun Koşulları
A. Genel Koşullar
B. Özel Koşullar
1. Rekabet Hukuku İhlalinin Kasten veya Ağır İhmalle İşlenmesi
2. Zarar Gören Kimselerin Üç Kat Tazminat Talebinde Bulunması
3. Hakimin Üç Katı Oranında Tazminat Talebini Uygun Bulması
VI. Talepte Bulunabilecek Kişiler ve Zaruri Kısıtlama Ölçütü Yaklaşımı
VII. Tazminat Miktarının Takdiri ve Hesaplanması
A. Tazminat Miktarının Hesaplanması
B. Tazminatın Takdirinde Dikkate Alınması Gereken Özel Durumlar
C. Tazminatın Takdirinde Gözetilecek Zarar ve Elde Edilen Kazanç Ayrımı
VIII. Vekaletsiz İş Görme Temeline Dayalı Taleplerin Değerlendirilmesi
A. Hükmün Kapsamı ve Ne Şekilde Yorumlanması Gerektiği
B. Hafif İhmalle İşlenen İhlaller Bakımından Konunun Ele Alınması
IX. Usul Hukuku Açısından: Davanın Türü ve Harçlandırma Meselesi
A. Zarar Miktarının Belirlenemediği Kurgularda Belirsiz Alacak Davası Açılabilmesi
B. Özellik Arz Eden Bir Mesele: Harçlandırma
§4. MÜTESELSİL SORUMLULUK
I. Giriş
A. Dış İlişki Bakımından
B. İç İlişki Bakımından
II. Direktif'in Öngördüğü Düzenleme
§5. ZAMANAŞIMI
I. Konunun Önem ve Mahiyeti
II. Konuya Dair Temel Prensibin Ortaya Konulması
III. Normal, Azami ve İstisnai Nitelikli Zamanaşımı Süreleri
A. Normal Zamanaşımı Süresi
B. Azami Zamanaşımı Süresi
C. İstisnai Zamanaşımı Süresi
D. Rücu İstemlerinde Zamanaşımı
IV. Kabahatler Kanunu'nun, Türk Borçlar Kanunu Md. 72 Hükmüne Göre Öncelikli Olarak Uygulama Alanı Bulabilip Bulamayacağı Sorunu
V. Zamanaşımına Dair Genel Hükümlerin Uygulanması Özellik Arz Etmekte Midir?
A. Genel Bakış
B. Yargıtay'ın Konuya Yaklaşımı
VI. AB Rekabet Hukukunda Direktif'in Konuya Bakışı
VII. Olması Gereken Hukuk Bakımından Olası Bir Yaklaşım: Çözüm Önerimiz
§6. TAZMİNAT DIŞINDAKİ DİĞER TALEPLER
I. Mukayeseli Hukukta Öngörülen Düzenlemelerin Genel Çerçevesi
II. Genel Hükümler Çerçevesinde Üretilebilecek Çözüm Önerileri
III. Üretilebilecek Diğer Alternatif Çözüm Önerileri
A. İşlevsel Bir Düzenleme Olarak Kullanılabilirlik: RKHK md. 9/4
B. Haksız Rekabete Dair TK Md. 56 Hükmü Kıyasen Uygulama Alanı Bulabilir Mi?
IV. Tasarı'daki Düzenleme ve Değerlendirilmesi
A. Düzenlemenin Takdimi
B. RKHK md. 7 Hükmü Özelinde Yapılabilecek Değerlendirmeler
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM 
REKABET HUKUKUNUN İHLALİNDEN KAYNAKLANAN HAKSIZ FİİL SORUMLULUĞUNUN USUL HUKUKUNA DAİR ANA ESASLARI 
§1. REKABET KURUMU İLE ADLİ MAHKEMELER ARASINDAKİ İLİŞKİ
I. Sorunun Ana Hatları ile Tespiti ve Konunun Arz Ettiği Önem
A. Düzenleme İhtiyacı ve Konuya Dair Temel Prensibin Ortaya Konulması
B. RKHK md. 59 Hükmünün Pozitif Hukuka Katkısı
C. Kurul'un Münhasır Yetkiye Sahip Olduğu Kurguların Belirlenmesi
II. Mevcut Uygulamaya Genel Bir Bakış: Yorum ve Eleştiriler
A. Güncel Yargıtay Kararlarından Kesitler
B. Uygulamanın Değerlendirilmesi: Gerçekçi Bir "Yerindelik Denetimi"
1. Asıl Gerekçe: Sürecin Çıkmaza Girme İhtimalinin Mevcudiyeti
2. Zamanaşımı Süresinin Aşılması Riski ile Karşı Karşıya Kalınması
3. Kurul'un İhlal Bulunmadığına Hükmetmesi Rizikosu
4. Temel Hatlarıyla: Diğer Argümanlar
C. Yargıtay'ın Yaklaşımının Sonuca Etkisinin Değerlendirilmesi
III. Mukayeseli Hukukta ve RKHK Tasarısı'nda Konunun Ele Alınışı
A. AB Rekabet Hukukunda Direktif'in Yaklaşımı
B. Alman Hukukunda Konunun Ele Alınışı
C. İsviçre Hukukunda Konunun Ele Alınışı
D. RKHK Tasarısı'ndaki Durum
IV. Çözüm Önerilerimiz
A. Rekabet Kurulu'nun Halihazırda Bir Karar Tesis Etmiş Olması
1. Mahkemenin Farklı Yönde Karar Verebileceği Senaryoların Ele Alınması
2. RKHK md. 9/3'e Göre Verilen Kararların Delil Niteliği Bulunup Bulunmadığı Sorunu
3. Kesinleşmiş Kurul Kararının Tazminat Davasına Etkisi
4. Hüküm Uyuşmazlığı Yoluna Gidilebilmesinin Olanaklı Olup Olmadığı
B. Kurum Nezdinde Süregelen Bir İncelemenin Mevcut Olması
C. Kurul Nezdinde Devam Eden Bir İncelemenin Bulunmaması
§2. GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME
I. Çeşitli Tasnifler Eşliğinde Görevli Mahkemenin Belirlenmesi
A. Görev Bahsi Bakımından Özellik Gösteren Hususlar
B. Genel Görevli Mahkeme
C. Ticaret Mahkemelerinin Görevli Olması
1. Mutlak Ticari Davalar Bakımından
2. Nispi Ticari Davalar Bakımından
3. Yarı Nispi Ticari Davalar Bakımından
D. Tazminat Davalarında Tüketici Mahkemeleri Görevli "Olmalı" Mıdır?
1. "Tüketici İşlemi" Kavramı ve Kapsamı
2. "Haksız Ticari Uygulamaların" Genel Çerçevesi
E. Diğer İhtisas Mahkemelerinin Görevli Olması
F. Doktrinin Konuya Yaklaşımı ve Görüşümüz
II. Genel ve Özel Yetki Kuralları Işığında Yetkili Mahkemenin Tespiti
A. Giriş Kompozisyonu
B. Özel ve Genel Yetkili Mahkemenin Belirlenmesi
C. Ortak Yetkili Yer Mahkemesi ve Rekabet Hukuku Bağlamındaki Açılımı
D. Yetki Sözleşmesinin Mevcut Olduğu Kurgular Üzerine Kısa Bir Bakış
E. Yabancılık Unsuru İhtiva Eden Uyuşmazlıklar Açısından
§3. DAVACI SIFATININ BELİRLENMESİ
I. Davacı Sıfatının Belirlenmesine Dair Genel Hukuki Kompozisyon
II. Rekabet Hukuku Kurallarına Aykırı Anlaşma Taraflarının Davacı Sıfatı
A. Yatay Anlaşmalar Açısından Konunun Ele Alınması
B. Dikey Anlaşmalar Açısından Konunun Ele Alınması
III. Tüketiciler ve Diğer Müşterilerin Davacı Sıfatı
IV. Rakip Teşebbüs ve Potansiyel Rakiplerin Davacı Sıfatı
V. Zararın Aktarıldığı Kişilerin Davacı Sıfatı ve Aktarma Savunması Kuralı
A. Mukayeseli Hukuktaki Durum
1. AB Rekabet Hukukunda Direktif'in Konuya Yaklaşımı
2. ABD Antitröst Hukukundaki Genel Yaklaşımın Ele Alınması
B. Görüşümüz: "Genel Yaklaşım" Nasıl Olmalı?
VI. Grup Davaları Bağlamında Davacı Sıfatı
§4. DAVALI SIFATININ BELİRLENMESİ
I. RKHK'nın Öngördüğü Hukuki Çerçeve Doğrultusunda Davalı Sıfatı
II. Tüzel Kişiliğin Bulunmadığı Kurgularda Husumetin Kime Yöneltileceği Sorunu
III. Ekonomik Birlik Teorisi Çerçevesinde Olası Bir Açılım
v§5. İSPAT FAALİYETİ İLE İLGİLİ ÖZELLİK ARZ ETTİĞİ DÜŞÜNÜLEN TEMEL HUSUSLAR
I. RKHK Md. 59 Hükmünün Anatomisi
II. Hukuka Aykırılığın İspatı Faaliyeti
A. Delillerin Sunulması Üzerine Genel Bir Bakış
1. İlk Tespit: Senetle İspat Zorunluluğu Prensibinin Uygulama Alanı Bulamaması
2. Tazminat Davalarında İstifade Edilebilecek Deliller
3. Delillerin Toplanması Bağlamında Özellik Arz Eden Noktalar
4. 2014/104 Sayılı Direktif'in Delillerin Açıklanması Hususunda Öngördüğü Düzenleme
5. HMK ve 2014/104 Sayılı Direktif'in Öngördüğü Sistematiğe Genel Bir Bakış
§6. YARGILAMA GİDERLERİ
I. Genel Kompozisyon
A. Yargı Harçları
B. Harçlandırma
C. Diğer Yargılama Giderleri
II. Yargılama Giderlerinden Sorumluluk
III. Özellik Gösteren Durumlar
IV. Gündeme Getirilebilecek Öneriler
§7. ALTERNATİF UYUŞMAZLIK ÇÖZÜM YOLLARI
I. Direktif'in Konuya Dair Olmak Üzere Getirdiği "Özgün" Bakış Açısı
II. Türk Rekabet Hukukunda Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolları
A. Tahkim
1. Tahkime Elverişlilik
2. Tahkim Yargılamasının Etkinliği
B. Arabuluculuk
1. Arabuluculuk Sonucu Akdedilen Anlaşmaların Tazminat Taleplerine Etkisi
2. Arabuluculuk Sürecindeki Görüşmelerin Zamanaşımını Durdurup Durdurmayacağı
§8. GEÇİCİ HUKUKİ KORUMALAR
I. İhtiyati Tedbir Talepleri Bakımından
II. İhtiyati Haciz Talepleri Bakımından
III. Delil Tespiti Talepleri Bakımından
Sonuç: "Tespit, Değerlendirme ve Öneriler"
BİBLİYOGRAFYA