Rotterdam Kuralları'na Göre Taşıyanın Zıya, Hasar veya Gecikmeden Kaynaklanan Zararlardan Sorumluluğu

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ V
KISALTMALAR VII

BİRİNCİ BÖLÜM
DENİZ YOLUYLA EŞYA TAŞIMACILIĞINA DAİR DÜZENLEMELER VE ROTTERDAM KURALLARI’NIN UYGULANMASI
§ 1. GİRİŞ 1
§ 2. DENİZDE EŞYA TAŞIMACILIĞINA DAİR ULUSLARARASI 
SÖZLEŞMELER 4
A. 1924 TARİHLİ BRÜKSEL KONVANSİYONU (LAHEY KURALLARI) 4
B. 1968 TARİHLİ PROTOKOL (VİSBY KURALLARI) 7
C. 1978 TARİHLİ BİRLEŞMİŞ MİLLETLER DENİZDE EŞYA TAŞIMA SÖZLEŞMESİ (HAMBURG KURALLARI) 8
D. 2008 TARİHLİ KISMEN VEYA TAMAMEN DENİZ YOLUYLA EŞYA TAŞIMA SÖZLEŞMESİ (ROTTERDAM KURALLARI) 12
I. ROTTERDAM KURALLARI’NIN HAZIRLIK ÇALIŞMALARI 12
1. CMI’ın Çalışmaları 13
2. UNCITRAL’in Çalışmaları 18
II. ROTTERDAM KURALLARI’NIN HAZIRLANMASINDAKİ 
AMAÇLAR İLE LEH VE ALEYHİNDEKİ GÖRÜŞLER 23
1. Rotterdam Kuralları’nın Hazırlanmasındaki Amaçlar 23
a) Yeknesaklığı Sağlamak 24
b) Sektörün Ticari İhtiyaçlarını Karşılamak 25
c) Kuralları Güncellemek ve Modern Hale Getirmek 25
d) Kapsamı Geniş Bir Konvansiyon Hazırlamak 26
e) Deniz Hukukundaki Yeni Gelişmelere Uyum Sağlamak 28
2. Rotterdam Kuralları’nın Leh ve Aleyhindeki Görüşler 30
III. ROTTERDAM KURALLARI’NIN EŞYA TAŞIMACILIĞINA DAİR 
DİĞER ULUSLARARASI SÖZLEŞMELERLE İLGİSİ 34
1. Tek Modlu (Unimod) Taşıma Sözleşmeleri 34
2. Çok Modlu (Multimodal) Taşıma Sözleşmeleri 36
§ 3. DENİZDE EŞYA TAŞIMAYA İLİŞKİN 6102 SAYILI TÜRK 
TİCARET KANUNU’NDAKİ DÜZENLEME 40
§ 4. ROTTERDAM KURALLARI’NIN UYGULANMA ESASLARI 44
A. ROTTERDAM KURALLARI’NIN UYGULANABİLMESİ İÇİN 
GEREKLİ ŞARTLAR 44
I. TAŞIMANIN DENİZ AYAĞI BULUNMALIDIR 46
1. Deniz Yoluyla Taşıma 46
2. Deniz Taşımasından Önceki veya Onu Takip Eden Taşıma 47
a) Karayoluyla Taşıma 51
b) Demiryoluyla Taşıma 54
c) Havayoluyla Taşıma 54
d) İçsuyoluyla Taşıma 55
II. ULUSLARARASI BİR TAŞIMA OLMALIDIR 55
III. TAŞIMA SÖZLEŞMEYE TARAF BİR DEVLETTEN VEYA 
SÖZLEŞMEYE TARAF BİR DEVLETE YAPILMALIDIR 57
IV. GEMİNİN BAYRAĞINA VE TAŞIMANIN İLGİLİ TARAFLARININ 
VATANDAŞLIĞINA BAKILMAKSIZIN UYGULANIR 57
B. ROTTERDAM KURALLARI’NIN UYGULANMASINA İLİŞKİN 
İSTİSNALAR 58

İKİNCİ BÖLÜM
ROTTERDAM KURALLARINA GÖRE EŞYA TAŞIMA SÖZLEŞMESİ VE SÖZLEŞMENİN TARAFLARI
§ 5. ROTTEDAM KURALLARINA GÖRE EŞYA TAŞIMA 
SÖZLEŞMESİ 63
A. EŞYA TAŞIMA SÖZLEŞMESİ 63
I. TANIMI 63
II. ÖZELLİKLERİ 64
B. EŞYA TAŞIMA SÖZLEŞMESİNİN BİR TÜRÜ OLARAK MİKTAR 
SÖZLEŞMESİ 66
I. GENEL OLARAK MİKTAR SÖZLEŞMESİ 66
1. Tanımı ve Hukuki Niteliği 66
2. Miktar Sözleşmesinin Özellikleri 68
a) Miktar Sözleşmesinin Konusu 68
b) Süresi ve Toplam Yük Miktarı 69
c) Miktar Sözleşmesi Ve Mürekkep Yolculuk Çarteri 70
II. ROTTERDAM KURALLARINDA MİKTAR SÖZLEŞMESİNİN 
DÜZENLENMESİ 70
1. Rotterdam Kurallarında Miktar Sözleşmesinin Tanımı 72
2. Miktar Sözleşmelerinde Taraflara Tanınan Serbesti 72
C. ROTTERDAM KURALLARI KAPSAMINDA DÜZENLENECEK 
TAŞIMA SENETLERİ 75
I. GELENEKSEL TAŞIMA SENETLERİ 76
II. ELEKTRONIK TAŞIMA KAYDI 80
§ 6. TAŞIMA SÖZLEŞMESİNİN TARAFLARI 81
A. TAŞIYAN 82
I. ALT TAŞIYAN 84
II. AKDÎ VE FİİLİ TAŞIYAN KAVRAMLARI 85
1. Akdî Taşıyan 85
2. Fiilî Taşıyan 89
III. ROTTERDAM KURALLARI’NDA ALT TAŞIYAN VE TAŞIYANIN 
YARDIMCILARI 91
1. Taşımayla İlgili İfa Eden Taraf (Performing Party) 93
a) Taşımayla İlgili İfa Eden Taraf Kavramının Tanımlanmasında 
Hazırlık Evreleri 93
aa) Uluslararası Çalışma Grubu 9. Rapor 93
bb) Çalışma Grubu 12. Rapor 94
cc) Çalışma Grubu 19. Rapor 95
dd) Çalışma Grubu 21. Rapor 96
b) Taşımayla İlgili İfa Eden Taraf Tanımı Ve Unsurları 97
aa) Tanımı 97
bb) Unsurları 98
1) Taşıyan Dışında Bir Kişi Olmalıdır 98
2) Taşıma Sözleşmesi Kapsamında İfa Etmeli veya 
İfayı Üstlenmelidir 99
3) Taşıyanın Yükümlülüklerini Üstlenmelidir 100
4) Taşıyan Adına Hareket Etmelidir 100
c) Taşımayla İlgili İfa eden Taraf Sayılan Çalışanlar 101
2. Denizcilikle İlgili İfa Eden Taraf (Maritime Performing Party) 102
a) Tanımı 103
b) Denizcilikle İlgili İfa Eden Taraf Sıfatına Sahip Diğer 
Yardımcılar 105
aa) Kara Taşıyıcısı 105
bb) Freight Forwarder 106
IV. TAŞIYANIN BORÇLARI 108
1. Taşıyanın Genel Borçları 109
a) Sözleşmeyi İfa Borcu 109
b) Taşıma Sözleşmesiyle İlgili Görevleri İfa Borcu 112
aa) Eşyayı Teslim Alma 114
bb) Eşyayı Yükleme ve Boşaltma 114
cc) Eşyayı Elden Geçirme Ve İstifleme 115
dd) Eşyayı Muhafaza Etme ve Özen Gösterme 116
ee) Eşyayı Varma Yerine Taşıma Görevi 117
ff) Eşyayı Teslim Etme 117
c) Taşıma Sözleşmesine İlave Edilen Görevleri İfa Borcu 119
2. Taşıyanın Deniz Hukukuna Özgü Borçları 119
B. TAŞITAN 121
I. TAŞITANIN KİMLİĞİ 121
II. TAŞITANIN BORÇLARI 125
1. Taşıtanın Malları Teslim Borcu 126
2. Taşıtanın Bilgi, Talimat Verme ve Doküman Sağlama Borcu 127
III. TAŞITANIN SORUMLULUĞUNUN HUKUKİ NİTELİĞİ 128

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
TAŞIYANIN EŞYANIN ZIYAI, HASARI VEYA GEÇ TESLİMİ HALİNDE ZARARLARDAN SORUMLULUĞU
§ 7. ROTTERDAM KURALLARI’NA GÖRE TAŞIYANIN 
SORUMLULUĞU 129
A. TAŞIYANIN SORUMLULUĞUNA DAİR ULUSLARARASI 
SÖZLEŞMELERDEKİ DÜZENLEMELER 130
I. ROTTERDAM KURALLARI’NDAN ÖNCEKİ SÖZLEŞMELERE 
GÖRE TAŞIYANIN SORUMLULUĞU 131
1. Lahey ve Lahey-Visby Kurallarındaki Düzenleme 131
a) Yükün Hasarlanması ve Zıya Halinde Sorumluluk 131
b) Gecikme Zararlarından Sorumluluk 132
2. Hamburg Kuralları’ndaki Düzenleme 133
a) Yükün Hasarlanması ve Zıyaı Halinde Sorumluluk 133
b) Gecikme Zararlarından Sorumluluk 133
II. ROTTERDAM KURALLARI’NDAKİ DÜZENLEME 134
1. Taşıyanın Sorumluluğunun Hukuki Niteliği 135
2. Yükün Hasarlanması ve Zıyaı Halinde Sorumluluk 136
3. Gecikme Zararlarından Sorumluluk 136
III. ULUSLARARASI SÖZLEŞMELERDE TAŞIYANIN SORUMLULUĞUNU 
DÜZENLEYEN HÜKÜMLERDEKİ FARKLILIKLAR 136
1. Lahey-Visby ve Hamburg Kuralları Arasındaki Farklar 137
2. Lahey-Visby ve Rotterdam Kuralları Arasındaki Farklar 138
3. Rotterdam Ve Hamburg Kuralları Arasındaki Farklar 140
IV. TÜRK TİCARET KANUNU’NA GÖRE TAŞIYANIN 
SORUMLULUĞU 140
1. Yükün Hasarlanması ve Zıyaı Halinde 144
a) Akdî Taşıyanın Sorumluluğu 144
b) Fiilî Taşıyanın Sorumluluğu 145
2. Gecikme Zararlarından Sorumluluk 146
B. ROTTERDAM KURALLARI’NA GÖRE TAŞIYANIN EŞYANIN 
HASARLANMASI VE ZIYAINDAN SORUMLULUĞU 148
I. TAŞIYANIN EŞYANIN HASARLANMASI VE ZIYAINDAN 
SORUMLULUĞU İÇİN GEREKLİ ŞARTLAR 148
1. Eşya, Taşıyan Tarafından Teslim Alınmalıdır 148
a) Taşıtanın Malları Taşıma İçin Teslim Etmesi 149
b) Eşyayı Teslim Zamanı Ve Yeri 150
c) Eşyanın Yetkili Bir Makama veya Üçüncü Kişiye Teslimi 152
2. Eşyada Hasar veya Zıya Meydana Gelmelidir 152
a) Hasar 152
b) Zıya 154
3. Bir zarar Meydana Gelmelidir 155
4. Hasar veya Zıyaa Taşıyanın Kusuru Sebep Olmalıdır 157
a) Taşıyanın Kusurunun Bulunması 157
b) Taşıyanın, Kusurunun Bulunmadığını İspat Edememesi 158
II. TAŞIYANIN KARADA MEYDANA GELEN HASAR VE ZIYADAN 
SORUMLULUĞU 160
III. TAŞIYANIN MİKTAR SÖZLEŞMELERİ BAKIMINDAN 
SORUMLULUĞU 161
C. TAŞIYANIN GECİKME ZARARLARINDAN SORUMLULUĞU 162
I. TAŞIYANIN GECİKME ZARARLARINDAN SORUMLULUĞU İÇİN 
GEREKLİ ŞARTLAR 162
1. Teslim Süresi Aşılmış Olmalıdır 162
2. Taşıyanın Eşyayı Zamanında Teslim Etmemesi Zarara Sebep Olmalıdır 164
3. Geç Teslimle Zarar arasında İlliyet Bağı Bulunmalıdır 165
4. Teslimdeki Gecikme Taşıyanın Kusurundan Kaynaklanmalıdır 165
II. GECİKME ZARARLARINI TAZMİN YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN 
KAPSAMI 165
D. TAŞIYANIN BAŞKASININ FİİLLERİNDEN SORUMLULUĞU 168
I. TAŞIYANIN, TAŞIMAYLA İLGİLİ İFA EDEN TARAFIN 
FİİLLERİNDEN SORUMLULUĞU 169
II. TAŞIYANIN, DENİZCİLİKLE İLGİLİ İFA EDEN TARAFIN 
FİİLLERİNDEN SORUMLULUĞU 170
1. Taşıyanın, Denizcilikle İlgili İfa Eden Tarafın Fiillerinden Sorumluluğu 170
2. Taşıyanın, Denizcilikle İlgili İfa Eden Tarafın İfa Yardımcılarının 
Fiillerinden Sorumluluğu 173
E. TAŞIYANIN SORUMLU OLDUĞU DÖNEM 174
I. TAŞIYANIN SORUMLULUK SÜRESİNİN BAŞLANGICI 175
II. TAŞIYANIN SORUMLU OLDUĞU SÜRENİN SONU 177
§ 8. TAŞIYANIN SORUMLULUĞUNUN SINIRLANDIRILMASI VE 
SORUMSUZLUK HALLERİ 178
A. TAŞIYANIN SORUMLULUĞUNUN SINIRLANDIRILMASI 178
I. TAŞIYANIN SORUMLULUĞUN SINIRLANDIRILMASINDA TEMEL 
ÖLÇÜTLER 178
1. Sorumluluğu Sınırlandırılmaya Esas Alınan Ölçütler 178
2. Sorumluluğu Sınırlandırma Limitleri 180
II. ROTTERDAM KURALLARI’NDA TAŞIYANIN SORUMLULUĞUNUN 
SINIRLANDIRILMASI 183
1. Yükün Zıya ve Hasarı Bakımından Sorumluluk Sınırı 184
2. Gecikme Zararı Bakımından Sorumluluk Sınırı 189
3. Sınırlandırmaya Dair Diğer Uluslararası Sözleşmelerin Uygulanması 189
III. SORUMLULUĞUN SINIRLANDIRILMASINDAN YARARLANACAK 
TAŞIYAN DIŞINDAKİ KİŞİLER 191
IV. SINIRLI SORUMLULUĞU ORTADAN KALDIRAN HALLER 194
1. Hasar veya Zıya Halinde 194
2. Gecikme Halinde 195
3. Haksız Sapma Halinde 196
V. TÜRK TİCARET KANUNUNDA TAŞIYANIN SORUMLULUĞUNUN 
SINIRLANDIRILMASI 196
B. TAŞIYANIN SORUMSUZLUK HALLERİ 199
I. TAŞIYANIN SORUMLULUKTAN KAÇINABİLECEĞİ GENEL HALLER 199
1. Mücbir Sebep 200
2. Denizin veya Geminin İşletilmesine Elverişli Diğer Suların Tehlike ve 
Kazaları 200
3. Savaş, Düşmanlık, Silahlı Çatışma, Korsanlık, Terörizm, Kargaşa ve 
Halk Ayaklanması 200
4. Karantina Kısıtlamaları, Hükümetler, Kamu Otoriteleri, Yöneticiler 
veya Diğer Kişiler Tarafından Öngörülmüş Alıkoyma, İhtiyati Haciz 
veya El Koyma da Dâhil Her Türlü Müdahale Ve Engeller 201
5. Grev, Lokavt, İş Durdurma veya Diğer Çalışma Engelleri 201
6. Gemide Yangın 201
7. Gerekli Özenin Gösterilmesine Rağmen Keşfedilemeyen Gizli Ayıplar 202
8. Taşıtan, Yükleten veya Tasarruf Edenin ya da Taşıtanın Veya Yükletenin 
Hareketlerinden Sorumlu Olduğu Diğer Kişilerin Fiil Veya İhmalleri 202
9. Taşıyan veya Taşımayla İlgili İfa Eden, Söz Konusu İşlemi Taşıtan, Yükleten 
Veya Gönderilen Hesabına Gerçekleştirmediği Sürece, Anlaşmaya Uygun 
Olarak Gerçekleştirilen Yükleme, Elleçleme, İstif Veya Boşaltma 203
10. Eşyanın Gizli Ayıpları veya Kendisine Özgü Cins ve Niteliğinden 
Kaynaklanan Hacimde veya Ağırlıkta Fire veya Herhangi Bir Diğer Zıya 
veya Hasar 204
11. Taşıyan Tarafından veya Onun Hesabına Gerçekleştirilmemiş 
Ambalajlama veya İşaretlemedeki Yetersizlik veya Bozukluklar 206
12. Denizde Can Kurtarma veya Kurtarmaya Teşebbüs 207
13. Denizde Mal Kurtarma veya Kurtarma Teşebbüsü İçin Alınan Makul 
Önlemler 207
14. Çevre Zararını Önleme Veya Önleme Teşebbüsü İçin Alınan Makul 
Önlemler 207
15. Taşıyanın, Kendisine Tanınan Yetkilere Uygun Olarak Gerçekleştirdiği 
Fiiller 209

II. TAŞIYANIN SORUMSUZLUĞUNA DAİR ÖZEL DURUMLAR 209
1. Zarara Taşıtanın Davranışlarının Sebep Olması 209
a) Taşıtanın Tehlikeli Eşyayla İlgili Yükümlülüğünü Yerine 
Getirmemesi 209
b) Taşıtanın Sözleşmedeki Yükümlülüklerini Yerine Getirmemesi 211
2. Müşterek Avarya (General Average) 211
3. Güvertede Taşınan Yük 212

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
ZARARIN TESPİT EDİLMESİ VE TAZMİNİ
§ 9. ZARARIN BİLDİRİMİ VE İSPATI İLE TAZMİNATIN KAPSAMI 215
A. HASAR, ZIYA VEYA GECİKMENİN BİLDİRİMİ 215
I. BİLDİRİM ZAMANI 216
1. Zıya Ve Hasar Meydana Gelmesi Durumunda 216
2. Gecikmeden Dolayı Zarar Meydana Gelmesi Durumunda 216
II. BİLDİRİMİN MUHATABI VE ŞEKLİ 217
III. BİLDİRİM YAPILMAMASININ SONUÇLARI 217
B. ZARARIN İSPATI VE İSPAT YÜKÜNÜN DAĞILIMI 218
I. ZARARIN İSPATI 218
II. İSPAT YÜKÜNÜN DAĞILIMI 219
1. Genel Olarak 219
2. Rotterdam Kuralları’nda İspat Yükü 220
C. TAZMİNATIN KAPSAMI 222
I. EŞYANIN DEĞERİNİN BELİRLENMESİ 222
II. TAZMİNAT VE GEMİ ALACAKLISI HAKKI 224
§ 10. ZARARLARIN TAZMİNİNDE YARGI YETKİSİ VE TAHKİM 225
A. YARGI YETKİSİ 225
I. YETKİLİ MAHKEME 226
1. Taşıyan Aleyhine Dava Açılması Halinde 226
2. Denizcilikle İlgili İfa Eden Taraf Aleyhine Açılan Davalar 227
3. Geçici Tedbirlerin Alınmasında Yetki 227
4. Davaların Birleştirilmesi ve Geri Alınması 227
5. Tanıma Ve Tenfiz 227
II. YETKILI MAHKEMENIN ANLAŞMAYLA BELIRLENMESI 228
1. Tarafların Bu Yönde Anlaşması Gerekir 228
2. Yetkili Mahkeme Açıkça Gösterilmelidir 229
B. TAHKİM 229
I. TAHKİMİN UYUŞMAZLIKTAN ÖNCE KARARLAŞTIRILMASI 230
1. Düzenli Hat Taşıması Kapsamındaki Taşımalarda Tahkim 231
2. Düzenli Hat Olmayan Taşımalarda Tahkim 231
II. UYUŞMAZLIK DOĞDUKTAN SONRA TAHKİM ANLAŞMASI 232
C. YARGI YOLUNA BAŞVURMA SÜRESİ 232
SONUÇ 235
KAYNAKÇA 241
EK
UNITED NATIONS CONVENTION ON CONTRACTS FOR THE 
INTERNATIONAL CARRIAGE OF GOODS WHOLLY OR PARTLY BY 
SEA 259